Co mówią o Tobie Twoje nawyki?

Nawyki są to „wybory, których wszyscy w pewnym momencie naszego życia dokonujemy w sposób celowy, ale nadchodzi taka chwila, kiedy przestajemy o nich myśleć, choć wciąż je robimy”. Istnieją badania pokazujące, że „ponad 40% działań podejmowanych każdego dnia przez ludzi nie było ich świadomymi decyzjami, a nawykami”. Zdaniem naukowców nawyki pojawiają się ponieważ mózg bezustannie szuka sposobów na ograniczenie wysiłku. Kiedy rodzi się nawyk, mózg przestaje w pełni uczestniczyć w podejmowaniu decyzji. Nawyki mogą być błogosławieństwem, ale i przekleństwem. Mogą powstawać poza naszą świadomością albo być kształtowane celowo.

Pętla nawyku to proces zachodzący w mózgu i sterujący naszymi nawykowymi zachowaniami. Składa się z trzech elementów: wskazówka, zwyczaj, nagroda. Rolę wskazówki może pełnić wszystko od obrazu np. reklamy chipsów, aż po określone miejsce, porę dnia, emocje, sekwencję pojawiających się po sobie myśli. Wachlarz nagród sięga od jedzenia, czy narkotyków wywołujących doznania fizyczne po zyski emocjonalne, jak uczucie dumy. „Kiedy połączymy wskazówki z określonymi nagrodami, w naszych mózgach powstaje nieświadome pragnienie uruchamiające pętlę nawyku”. Na przykład widok butelki wina kojarzy nam się z odprężają- cą chwilą relaksu wyzwalając nawyk sięgnięcia po kieliszek.

Nawyki kluczowe wzmacniają zmianę: tworząc struktury umożliwiające rozkwit także innych nawyków. Dla bohaterki książki Lisy Allen, nieatrakcyjnej, ciągle zmieniającej pracę kobiety z nadwagą, nawykiem kluczowym okazało się palenie. Kiedy zastąpiła niezdrowy nałóg bieganiem, zmienił się także „sposób w jaki jadła, pracowała, spała, oszczędzała pieniądze, organizowała sobie pracę, planowała przyszłość. Zaczęła biegać półmaratony, potem maraton, wróciła do szkoły, kupiła dom i zaręczyła się”. Badania wykazują, że rodziny w których „istnieje zwyczaj wspólnego jedzenia kolacji, wychowują dzieci z lepszymi kompetencjami w sferze prac domowych, lepszymi ocenami, większą kontrolą emocjonalną i większą pewnością siebie”. Zmiana nawyku jest możliwa choć wymaga wysiłku. Nawyki nigdy nie znikają całkowicie, są zakodowane w strukturach naszych mózgów, w tzw. jądrach podstawnych. Nie da się ich wykasować, ale można je modyfikować . Jeśli ktoś zastąpi np. jedzenie pączków bieganiem to nowy wzorzec po pewnym czasie stanie się automatyczny. Dlaczego trudno wykształcić w sobie nawyk regularnego uprawiania sportu? Ponieważ mamy już zakorzenione przekonanie, że przyjemność sprawia nam leżenie na kanapie.

Złota zasada zmiany nawyku brzmi „jeśli weźmiesz tę samą wskazówkę i dostarczysz tej samej nagrody jesteś w stanie zmodyfikować zwyczaj i zmienić nawyk. Niemal każde zachowanie może zostać zmienione, jeżeli wskazówka i nagroda pozostaną niezmienne”.
Złota zasada wpłynęła na sposób leczenia m.in. alkoholizmu, otyłości i zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego. Mycie zębów na początku XX wieku było rzadkością. W czasie I wojny światowej amerykański rząd rozpoczął pobór do armii okazało się, że fatalny stan uzębienia mężczyzn zagraża bezpieczeństwu narodowemu. Ludzie z zasady nie myli zębów. Sytuacja zmieniła się dopiero, gdy reklamą pasty do zębów zajął się znany menedżer Claude C. Hopkins. Dzięki niemu pasta Pepsodent zmieniła się w jeden z najbardziej rozpoznawalnych produktów na świecie.

Reklamy zachęcały ludzi do prostego testu – przejechania językiem po zębach. Jeżeli czuli chropowaty nalot (wskazówka) powinni umyć zęby (nawyk). Nagrodą okazało się przyjemne doznanie chłodu i mrowienia w ustach wywołane przez pastę, które klienci zaczęli utożsamiać z poczuciem czystości.
Regularne uprawianie sportu łatwiej przychodzi ludziom, „jeśli wybiorą sobie specyficzną wskazówkę, jak bieganie natychmiast po powrocie do domu z pracy, i wyraźną nagrodę, jak choćby piwo czy wieczór przed telewizorem bez poczucia winy”.
Zmiana nawyków żywieniowych działa skuteczniej, jeśli wyobrazimy sobie określoną nagrodę za wytrwanie w diecie (wg naukowców National Weight Control Registry). Nagrodą może być marzenie o bikini, które chcemy założyć albo poczucie dumy pojawiające się wraz ze spadkiem wagi. W momentach pokusy trzeba przywoływać pragnienie związane z nagrodą, kultywować je, aż przybierze rozmiar łagodnej obsesji.